Ana SayfaAileHPV tedavisi ve aşısı hakkında merak edilenler

HPV tedavisi ve aşısı hakkında merak edilenler

-

Türkiye’de her yıl yaklaşık 1400 kadına rahim ağzı kanseri tanısı konuluyor ve bu kadınların yaklaşık 600’ü bu sebeple hayatını kaybediyor. Rahim ağzı kanserlerinin HPV ile yakın ilişkisi olduğunun anlaşılmasıyla birlikte, önleme ve koruma amaçlı HPV aşısı üretilmeye başlanmıştır. İlk olarak 2006’da dörtlü aşı, sonra 2007‘de ikili aşı piyasaya sürülmüştür. Aşıların geliştirilmesinden bu yana tam 13 yıl geçmesine rağmen ülkemizde bilinirlik ve uygulama yüzdeleri hâlâ çok düşüktür. Aşı ile önlenebilir bir hastalık olan HPV hakkında merak edilenleri Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Hülya Kula anlattı. Kula, HPV nedir, HPV tedavisi nasıl yapılır, HPV aşısı kimlere kaç doz uygulanır ve daha pek çok soruyu yanıtladı.

HPV nedir? (HUMAN PAPİLLOMAVİRUS)

Human papilloma virus ya da daha bilinen kısaltılmış adıyla HPV, cinsel yolla bulaşan en yaygın hastalıktır. Tipik olarak genellikle cinsel aktif olunduktan sonraki ilk 10 yıl içerisinde bulaşır. HPV, deride siğiller, anogenital ( makat ve cinsel organ çevresi) bölgede siğiller, kanser öncülü lezyonlar ve bazı kanser tiplerine (rahim ağzı, vajen, genital bölge derisi, penis, anüs, ağız boşluğu ve yutak bölgesinde kansere ) neden olabilen bir virüstür. HPV’nin 200’den fazla tipi vardır ve bunlardan 40 tanesi anogenital bölgenin enfeksiyonlarına yol açar. En sık 6-11 ve 16-18 tiplerine rastlanılır. Farklı tipler farklı sağlık problemine yol açabilir. Kanser açısından da riskleri tipten tipe farklıdır.

Rahim ağzı kanserlerinde en yaygın saptan HPV tipi 16 ve 18’dir. Bu iki HPV tipi rahim ağzı kanseri hastalarının yaklaşık %77’sinde bulunurlar. Fakat bu, her 16 ve 18 tipi HPV ile oluşan enfeksiyonun kansere dönüşeceği anlamına gelmez. HPV 6 ve 11 ise anogenital siğillerin %90’ından sorumludur.

HPV nasıl bulaşır?

HPV, daha önce HPV ile enfekte olan birinin genital bölgesine temas edildiğinde bulaşır. Yani cinsel yolla bulaşır, ancak tam bir cinsel ilişki olmadan genital bölgeye temas da hastalığın bulaşmasına yol açar. Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklarda olduğu gibi HPV bulaşma riski çok cinsel partneri olanlarda tek cinsel partneri olanlara göre daha yüksektir. Hatta HPV ile enfekte hamile kadının çocuğuna hamilelik sırasında ya da doğumda (normal ya da sezaryen doğum farketmeksizin) HPV bulaşabilir.

HPV enfeksiyonunun bulguları nelerdir?

Dünya sağlık örgütü verilerine göre toplumda HPV taşıyıcılık oranı 1/10 dur. Yetişkin bir insanın hayatı boyunca HPV ile enfekte olma olasılığı %80’dir. Bazı HPV tipleri genital siğillere yol açar. Siğiller büyük ya da küçük, tek ya da çok sayıda olabilir. Ancak pek çok insan HPV ile enfekte olduğu halde hiçbir bulguları yoktur. Çoğunlukla enfeksiyon 2 yıl içerisinde bağısıklık sistemi tarafından temizlenir. Enfekte kişilerin %10-20’sinde enfeksiyon vücutta kalır ve ilerlemeye devam eder. İşte bu kişilerde ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Ancak kansere dönüşüm için uzun yıllar gerekir.

HPV enfeksiyonunun riskleri nelerdir?

Genital HPV sonrası rahim ağzı kanseri bin kişiden sekizinde görülür. Farklı HPV tipleri farklı kişilerde, farklı problemlere yol açabilir.  Örneğin; HPV tiplerinden biri; bir kadında rahim ağzı ya da vajina kanserine ve bir erkekte penis kanserine yol açabilirken bir başka HPV tipi kadın ya da erkekte genital siğile yol açabilir. Anüs(makat) çevresindeki bir HPV enfeksiyonu tipi hem kadın hem de erkekte Anal Kansere (makat kanseri) neden olabilir. Ağız içi veya yutak bölgesinde bir HPV enfeksiyonu oluştuğunda kadın ve erkekte, ağız ya da yutak kanserine yol açabilir.

Bu problemler genellikle enfeksiyonun ilk bulaşından yıllar sonra ortaya çıkar. HPV taşıyan erkeklerin çoğunda herhangi bir belirti ya da sağlık sorunu olmazken, HPV ilişkili anogenital kanserler kadınlarda daha fazla görülür.

HPV için herhangi bir test var mı?

Evet, çoğu HPV tipini taramak için testler var. Ayrıca muayeneniz sonrası doktorunuz size genital siğilleriniz olduğunu söylüyorsa, bu da sizin HPV ile enfekte olduğunuz anlamına gelir.

Kadınlarda, smear testi ile rahim ağzı kanser taramaları yapılırken, bu esnada HPV tarama testleri de yapılabilir. HPV enfeksiyonu bulaştıktan sonra kansere dönüşmesi çok uzun yıllar alır. Bu nedenle düzenli aralıklarla yapılan smear testleri ile kansere dönüşmeden kanser öncülü lezyonlar tespit edilip, kanseri erken evrede yakalamamızı sağlayabilir.

Smear taramalarına ya 21 yaşından itibaren ya da ilk cinsel ilişkiden sonra en geç üç yıl içinde yapılmaya başlanılmalı, HPV taramaları da beş yıl da bir tekrarlanmalıdır.

Ancak erkeklerde ki HPV enfeksiyonunu ya da ağız ve yutak enfeksiyonunu tarama için pratik kullanılabilir bir test yok.

HPV tedavisi nasıldır?

HPV tedavisi virüs tipine göre farklı olabilir. HPV bir virüs olduğundan virüsün tedavisi için bir ilaç yoktur ancak oluşturduğu lezyonlar tedavi edilir. Genital bölgede siğil çıktığı zaman, %40’ı kendiliğinden yok olur. Siğillerin ise tedavisi kişiye, lezyonun yerleşimine, büyüklüğüne göre değişir. Siğiller hasta bölgenin tıbbi olarak yakılmasıyla, kremle ya da cerrahi olarak temizlenebilir. Tipik siğil görünümü olan lezyonlara, biyopsi ile patolojik inceleme yapılmasına gerek yoktur. Siğiller yok edildiği zaman bulaştırıcılık bitmiş demek değildir. Siğil yapmayan HPV tiplerinin ilaç ya da başka yöntemlerle temizlenmesi mümkün değildir. Virus taşıyıcılığı ya zamanla bağışıklık sistemi tarafından temizlenir ya da ilerleyerek zamanla daha ciddi problemlere dönüşür.

HPV enfeksiyonu önlenebilir mi?

Evet HPV enfeksiyonunun bulaşması önlenebilir. HPV’nin bulaşmasından korunmanın en iyi yolu, HPV aşısı olmaktır. Aşı HPV enfeksiyonunu ve dolayısıyla onunla ilişkili hastalıkları ciddi olarak azaltmaktadır. Aşının koruyucu etkilerini gösterebilmesi için, kişi HPV ile enfekte olmadan önce yapılması gerekir. Bu yüzden biz doktorlar aşının erken yaşta uygulanmasını öneriyoruz.

Aşı kadınlarda rahim ağzı ve vajen kanseri yapan tip HPV enfeksiyonlarından korumada çok başarılıdır. Tabi ki HPV’ye bağlı diğer kanser tiplerinden de koruyor. Ayrıca aşı genital siğil yapan HPV tiplerinden de korunmada oldukça başarılı sonuçlar vermektedir.

Prezervatifler ise HPV den korunmada yeterince başarılı değildir. Çünkü virüs prezervatifin örtmediği cilt yüzeyinde de bulunabilir. Fakat unutulmamalı ki, yine de prezervatifler pek çok cinsel yolla bulaşan hastalıktan korunmada halen önemli bir yoldur.

HPV aşısı kimlere uygulanır?

HPV nedir, HPV tedavisi ve HPV aşısı hakkında merak edilenler
HPV nedir, HPV tedavisi ve HPV aşısı hakkında merak edilenler

Gelişmiş bazı ülkelerde HPV aşısı ulusal aşılama programı içerisinde tüm kız ve erkek çocuklara uygulanmaktadır. Ancak ülkemizde sosyal güvenlik kurumları ödemesi altında değildir, isteğe bağlı olarak özel olarak yaptırılır. Her aşı gibi HPV aşısı da hastalıkla karşılaşmadan yani HPV ile enfekte olmadan daha etkilidir. Yani cinsel aktif olunmadan uygulanması tavsiye edilir. Aşı 11-12 yaş kız ve erkek çocuklarına ya da seksüel ilişki söz konusu olsa bile 9-26 yaş kızlara ve kadınlara HPV testi yapılmaksızın üç doz halinde yapılabilir. Ayrıca kadınlarda 43 yaşa kadar yapıldığında da koruyucu etkinin var olduğu gösterilmiştir. Hamilelikten önce aşının tamamlanmasını tercih ederiz. Aşılama sırasında hamile kalınırsa, hamilelikte ara verip, doğumdan sonra hiç aşı yapılmamış gibi yeniden başlayıp aşılama yaparız. Hamile olunduğu bilinmeden aşılama yapıldı ise, endişelenmeyiniz. Aşılar gebelik açısından güvenlidir yani gebeliği sonlandırmaya gerek yoktur. Emziren kadınlar da aşılanabilir, aşı bebeği etkilemez.

Kaç tipi HPV aşısı vardır ve kaç doz uygulanır?

Aslında dünyada 3 değişik aşı tipi olmakla beraber, ülkemizde ikili ve dörtlü olmak üzere 2 tip aşı bulunmaktadır. İkili aşı sadece en sık kanserojen tipler olan 16 ve 18, dörtlü aşısı ise hem kanserojen hem siğil yapan tipler olan 6-11-16-18’e karşı geliştirilmiştir.  Ancak, bilimsel çalışmalar her iki aşının HPV’nin diğer kanserojen tiplerine karşı da çapraz reaksiyonla koruduğunu göstermektedir.

Hastalar arasında rahim ağzı kanseri aşısı olarak biliniyor olması nedeniyle pek çok ebeveynin aşının genital bölgeden yapılacağına dair kaygıları olduğuna şahit oldum. Bu yüzden üstüne basarak belirtmek isterim ki, her iki aşı da üç doz olacak şekilde kas içerisine (kol veya kalçadan) yapılır. Dörtlü aşı aşının ilk dozu yapıldıktan sonraki 2. ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. İkili aşı ise ilk dozdan sonraki 1. ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Aşılama bir defaya mahsustur, koruyuculuk ömür boyudur ve ilerleyen yıllarda tekrar dozuna gerek yoktur.

HPV aşısının yan etkisi var mıdır?

HPV aşısı çok iyi tolere edilen bir aşıdır, yüksek düzeyde bağışıklık sağlar. Bu aşılar  canlı veya ölü virus bulundurmadığından , aşıya bağlı kanser ya da ölüme neden olmaz. Bilinen ciddi bir yan etkisi yoktur; aşının yapıldığı yerde her aşı gibi kızarıklık, şişme, ağrı görülebilir. Ayrıca kas ağrısı, eklem ağrısı, baş ağrısı, ateş ve mide-barsak sistemi sorunları görülebilir.

Aşılandıktan sonra rahim ağzı kanser taramaları için smear testi yaptırmak gerekir mi?

Evet, HPV aşısı olanlar da dahil tüm kadınlar düzenli olarak rahim ağzı kanser taraması yaptırmalıdır.