Çocuklarda çalma davranışı kleptomani hastalığının işareti mi?

Çalma, bireyin kendisine ait olamayan bir şeyi sahibinden izinsiz olarak almasıdır. Fakat  çocuklarda bu durum biraz farklıdır. Çocuklarda çalma davranışı ya da izinsiz almak hırsızlık olarak değil çocuğun gelişim sürecinin bir parçası olarak görülmelidir. Çünkü o yaşlarda bireyin sahiplik duyguları tam olarak gelişmediğinden yaptığı davranışı hırsızlık olarak tanımlamak doğru olmaz.

Çocuklarda çalma davranışı en sık 2-8 yaş arasında gözlemlenir

Çocukluk çağı bireyin en bencil olduğu, ben merkezli olduğu çağdır. Paylaşma konusunda olgunlaşmadığı için çocuk her şeyi kendisinin zanneder. Bu sebeple de izin alması gerektiğini bilemez. Çocuk arkadaşında gördüğü bir oyuncağı ondan izin almadan alıp  evine götürmeye kalkışabilir.

Çocukların sahiplik, mülkiyet konusunu kavramaya başlamaları yaklaşık 3-4 yaşına geldiğinde başlar. Bu yaşlarda başkasına ait olan bir şeyi izin istemeden almaması gerektiğini bilmelidir. Ancak yine de onlar yaptıklarının sonuçlarını düşünemez veya sahip olma isteğine karşı koyamayabilirler. Çocuk suçluluk hissetmesine rağmen arkadaşına ait bir oyuncağı, kalemi vb. bir eşyayı alarak eve getirebilir.

Böyle bir durumla karşılaşan ebeveyn paniğe kapılmamalıdır. Anne ve babaların bilmesi gereken, belli bir yaşa kadar bunun bir davranış bozukluğu ya da çalma eylemi olmadığıdır. Küçük yaşlardaki çocuklar “senin”, “onun” gibi aitlik kavramlarını ayırt edemediği için beğendiği her şeyi kendininmiş gibi algılar.

Çocuklarda izinsiz alma sevgi ve ilgi eksikliğinden olabilir

Çocuklarda çalma davranışı altında sevgi ve ilgi eksikliği yatıyor olabilir. Ailesi tarafından yeterince sevilmediğini düşünen ve ilgi görmeyen çocuklar genellikle mutsuzdurlar. Kimi zaman da çocuğun çok sevdiği birini kaybetmesi travmaya ve bu durum da çalma davranışa yol açabilmektedir. Siz onu çok sevdiğinizi ilgilendiğinizi düşünüyorsanız da bir şeyleri yanlış yapıyor olabilirsiniz. Çocuk, kendisindeki eksikliği başkalarına ait eşyaları alarak tamamlamaya çalışabilir. Bu durum özellikle sevdikleri tarafından dışlandığını düşünen, şiddet ya da duygusal istismara maruz kalmış çocuklarda sık görülen bir davranıştır.

Anne babanın aşırı disiplinli olması ya da tam tersi, çocuğunu akranlarıyla kıyaslaması ve bunu yaparken suçlayıcı, aşağılayıcı bir tavır alması da çalma davranışının oluşmasına zemin oluşturabilir. Çocuğun izinsiz aldığı para ya da eşya aslında kendisinde eksikliğini hissettiği ondan esirgenen sevgi ve ilgiyi sembolize eder.

Çocuklarda çalma davranışı görüldüğünde çocuğa nasıl davranılmalı?

• Ebeveynler bu gibi bir durumda çocukla doğru bir iletişim kurmalıdır. Çocuğa kesinlikle yargılayıcı ve suçlayıcı bir şekilde yaklaşılmamalı. Çocuk akranları ile kıyaslanmamalıdır.
• Çocukta mülkiyet kavramını geliştirmek için onunla yaşına uygun konuşmak gerekir. Ayrıca çocuğun kendine ait odası ve oyuncaklarının olması bu sürece yardımcı olur. Bu kavram öğretilirken ev içerisinde “bu senin”, “bu benim”, “bu kardeşinin” gibi aitlik bildiren cümleler kullanılabilir.
• Anne ile baba da duruma uygun davranmalı ve aile içinde çocuğun eşyalarını, ona ait bir şeyleri alırken nazikçe izin isteyerek almalıdır. Bu ona yol gösterici olacak ve başkalarının eşyalarını alırken de onlardan izin alması gerektiğini anlamasını sağlayacaktır.
• Başkalarına ait eşyaları izinsiz almanın yanlış bir davranış olduğu, kişinin eşyasını bulamayınca üzülebileceği, çocuğa uygun bir şekilde suçlayıcı ve utandırıcı olmadan anlatılmalıdır.
• Çocuğa harçlık veriliyorsa bu onun temel gereksinimlerini karşılayabileceği miktarda olmalıdır. Ailenin maddi durumu ne olursa olsun her istediği alınan ya da yapılan çocuk doyumsuz ve şımarık olur. Bu da çocuğun kişilik gelişimine zarar verebilir.
• Eğer çocukta izinsiz alma eğilimi olduğu biliniyorsa etrafta alabileceği ilgisini çekecek eşyalar bırakılmamalıdır.
• Asla fiziksel şiddete uygulanmamalı, konuyla ilişkisiz cezalara başvurulmamalıdır.  Yaptığının doğru bir şey olmadığı sakin ve uygun bir dille anlatılmalıdır.
• En önemli nokta ise çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmeniz. Onu sevdiğinizi göstermeniz, ve bunu davranışlarınızla destekleyin gerekiyor. unutulmamalıdır ki çoğu problem sevgiyle aşılır.
• Bu davranış uzun süre devam eder ve süreklilik gösterirse, artarak devam ederse bir uzmandan yardım alınması gerekir.

Uzm. Dr. Mehmet Yavuz

Nöroloji Uzmanı