Ana SayfaPsikolojiÇocuk PsikolojisiÇocuklara para kavramı nasıl anlatılır?

Çocuklara para kavramı nasıl anlatılır?

-

Günümüzde çocuklara param yok dediğinizde “Bankamatikten alsana.” veya “Kredi kartınla ödesene” diyorlar. Çocuklara para kavramı anlatılmalı ki ilerde, ne emekle kazanılan paranın her şeye muktedir olduğunu sansınlar, ne de değersiz olduğuna inansınlar. Peki, çocuklara para kavramı nasıl anlatılır?

Para nedir?

Biz ne yaparsak yapalım, çocuklarda paranın ne olduğuna ilişkin bir kavram oluşacaktır. Biz öğretmesek de bütün gün TV’de reklamlarda ve programlarda alınması gerekli olduğu, zevk verici olduğu şeyleri alabilmeleri için gerekli şeyin para olduğunu öğreniyorlar. Para kazanmanın önemini yarışmalarda sunulan miktarlardan, örnek olabilecek çeşitli kişilerin kazandıkları söylenen paralardan biliyorlar. Hepsini bir yana bırakın, okulda arkadaşları ona parayı anlatacaktır. Yani “para mutluluk getirmez” desek de, onlar paranın her şey olduğu ve her şeyi satın alabileceği öğretilen bir kuşak olarak yetişiyorlar.

Paranın genel olarak anlamını, küçük yaşlarda öğrenseler de, paranın değeri konusundaki düşünceleri gelişim dönemlerine bağlıdır. Küçük yaşlardan başlayarak, isteklerinin alınabilmesi için para gerektiğini öğrenen çocuk, okul öncesi dönemde paranın miktarını anlamaz. Onun için bir lira, bin lira gibi kavramlar yoktur. Anne-babalarının yanlarında olamamalarını “para kazanmamız gerek” şeklindeki açıklamalarından hoşlanmazlar. Ancak aileler genellikle bu söyleme “kazanalım ki, senin istediğin oyuncağı alabilelim” şeklinde devam ederler. Çocuk oyuncağı ister ve ona göre oyuncak alınınca para kazanmaya gerek kalmaz. Bu nedenle, işe gitmenin anne-babanın yapması gereken ve onların istediği bir iş olduğunu söylemek daha doğru olur. Yoksa her işe gittiğinizde ona bir şey almanız gerektiğini düşünür. Benzer şekilde ailelerin sık yaptıkları yanlışlardan biri, bir şey isteyen çocuğu geri çevirmek için “param yok” demektir. Bu bazen gerçek olabilir. Yani çocuğunuzun istediği şeyi, siz de doğru buluyor, almak istiyor ama maddi sıkıntı nedeniyle yapamıyor olabilirsiniz. O zaman çocuğa, bazı şeyleri almak için para olması gerektiği yaşına uygun şekilde anlatılabilir. Ama eğer alınması gereken şeyi almak istemiyor, uygun bulmuyorsanız doğruyu söylemeniz gerekir. O zaman çocuk istediği her şeyin alınmayacağını öğrenir. Diğer şekilde isteğinin haklı olduğunu sanan çocuk, ailesinin parası olduğunda ona kavuşacağını düşünür.

Çocuklara para kavramını anlatın

Ona parayı anlatın. Yaşı büyüdükçe paranın miktarını öğretin. Alışverişlerde bazı ödemeleri onu yapmasına, para üstünü alarak size vermesine izin verin. Evde birlikte oynadığınız oyunlarda alışveriş oyunları, para verip, karşılığında mal alma ve para üstü alma gibi kavramların yanı sıra başka kavramların öğrenilmesine de yardımcı olacaktır. Böylece çocuk bir şey alabilmesi için, bedel ödemesi gerektiğini ve eğer o bedeli ödeyemiyorsa, tercih yapması ya da vazgeçmesi gerektiğini öğrenecektir. Harçlık verin ve biriktirmeyi öğretin.

Hangimiz hatırlamaz bayram harçlıklarını. Hani cicili bicili giyinip, el öpmeye giderdik. Mendilin arasına konulmuş olan bayram harçlıklarını sayar, kimin daha çok olduğunu anlamaya çalışırdık. Kimimiz onları özenle biriktirir, kimimiz ise uzun zamandır almayı istediğimiz şeye harcardık. Bir kısmımız ise daha alır almaz, gereksiz şeylerle tüketir, sonra kendimize kızardık. Bizim kumbaralarımız vardı. Onları madeni paralarla doldurmanın ve bankada annemle açtırıp, sayılırken duyduğum zevki ve gururu hala hatırlıyorum. Artık ne kumbara kaldı ne de bayram harçlığı. Bayram harçlığı olmasa da çocuklara yaşlarına göre günlük, haftalık ya da aylık harçlık vermek onlara parayı ve idaresini öğretir.

Küçük çocuklara günlük, büyüdükçe ve öğrendikçe haftalık ve aylık. Böylece o gün harcayabilecekleri para miktarını öğrenirler. Büyük bir şey istediklerinde, onların harçlıklarını biriktirerek katkıda bulunmalarını sağlamak ise değer öğrenmeleri için iyi bir yoldur. Kendilerine ait paraları olması, zarar verdiklerinde birikimlerinden karşılamaları ya da harçlıklarından keserek ödemeleri eğitim olacaktır. Yapılan şeyin bedeli olduğunu böylece anlayacaklar ve zarar verme konusunda dikkatli olacaklardır. Oysa kırdıkları bir şey için bağırmanızın, sokağa çıkarmamanızın acısı hemen unutulur (Dövmekten bahsetmiyorum, çünkü her koşulda anlamsız ve gereksiz olduğunu tüm erişkinler öğrenmiştir diye düşünüyorum). Seçilen harçlık miktarı mutlaka yaşına uygun olmalıdır, ne az ne fazla. Bunu hesaplamak çok zor değil. Yaşını, koşullarını ve gereksinimlerini düşünün yeter. Doğru hesap yaptıysanız, ek para vermemeniz gerekir.