“Alerji, vücudumuz için zararlı olmayan yabancı bir maddeye karşı bağışıklık sistemimizin gereğinden fazla tepki vermesidir. Alerjik bünye ise, bağışıklık sistemimizin bu hatalı tutum ve davranışa sahip olması olarak tanımlanabilir.” diyen Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Enis Şekerel alerji ve çocuklarda alerji belirtileri konusunda bilgiler verdi.
Alerji belirtileri çok farklı şekillerde ortaya çıkar. İnsan vücudunu bakteri, virüs, parazit gibi dış etkenlere hem de kanser gibi iç etkenlere karşı bağışıklık sistemi denen bir sistem korur. Bağışıklık sistemi, vücudumuz için zararlı bir etken ile karşılaştığında onlara karşı güçlü tepkiler verir ve onları ortadan kaldırarak bize zarar vermelerine engel olur. Bu tepkiler genelde vücudumuz için rahatsızlık verici niteliktedir ve tepkinin gerçekleştiği bölge veya sistemde yoğun olarak hissedilir. Ayrıca vücut sıcaklığının yükselmesi, kırgınlık ve iştahsızlık gibi genel belirtilerde bu yerel bulgulara eşlik edebilir. Oysa bağışıklık sistemi, vücudumuz için zararlı olmayan yabancı bir etken ile karşılaştığında tepkileri çok daha ölçülüdür ve bunlar kişiye rahatsızlık vermez. Alerji ise vücudumuzun zararlı olmayan yabancı bir maddeye karşı gereğinden fazla tepki vermesidir.
Çocuklarda alerji belirtileri nelerdir?
Alerjik hastalık belirtileri çok farklı şekillerde ortaya çıkar. Çünkü alerjik reaksiyonda değişik organ ve sistemler farklı derecelerde etkilenebilir. Etkilenen organ veya sisteme ait bulgular reaksiyonun şiddetine göre değişiklik göstermekle birlikte bunlar alerjen maruziyeti ortadan kalktığında kaybolma eğilimindedir. Bu yakınmalar, cilt etkilendiğinde döküntü, kızarıklık, kabarıklık, şişlik ve kaşıntı ile seyrederken sindirim sistemi etkilendiğinde bulantı, kusma, gaz sancısı, kabızlık ve ishal şeklindedir.
Solunum sistemi etkilenmesi durumunda uzun süren ve gece artış gösteren öksürük, göğüsten gelen hırıltı, hışırtı, nefes darlığı, burun akıntısı ve tıkanıklığı, aksırık, tekrarlayan orta kulak ve sinüzit sorunları şeklinde ortaya çıkar.
Dolaşım sistemi etkilenmesi ise, doğrusu hiç hoşumuza gitmeyen bir durumdur. Ani gelişen yüzde solgunluk, tansiyon düşmesi ve çarpıntı şeklinde gerçekleşir. Bazen birden fazla sistemin etkilenmesine bağlı olarak bu yakınmaların çoğu ve hatta tümü birden görülebilir.
Hangi uzman hekime başvurulmalıdır?
Öncelikle rutin olarak her çocuğun bir alerji uzmanına muayene edilmesine ve alerji için test yapılmasına gerek yoktur. Ama alerjik hastalıklar toplumda en yaygın görülen sorunlardır ve yaklaşık çocukların 4’te birinin alerjik olduğu bilinmektedir. Ebeveynlerin, çocuklarında standart tedavilere yanıt vermeyen veya yanıt verse de tekrarlama özelliği gösteren yakınmalar varlığında alerjiden şüphelenmeleri ve bir alerji uzmanının görüşünü almaları yerinde olacaktır.
Alerji teşhisinde kullanılan test ve yöntemler nasıl uygulanır?
Alerji tanısını koymada uzun yıllar cilt testleri ve kan testlerinden yararlandık ve hala daha yararlanıyoruz. Bu testlerden cilt testleri çok ucuz, pratik, hızlı, basit ve güvenilirdirler. Kan testleri ise nispeten daha pahalı ve daha fazla zaman alan testlerdir. Genelde her ikisi de hastaya fazla sıkıntı vermeyen tetkiklerdir.
Bugün bu testlerin yanında özelleşmiş test ve yöntemlerden özellikle alerjen ile hastayı karşılaştırma uygulamalarından çok daha fazla yararlanıyoruz. Çünkü cilt ve kan testleri pozitif olmasına karşın hastanın alerjeni tolere ettiğini veya testler negatif olduğu halde hastanın alerjeni tolere etmeyebileceğini biliyoruz. Bu uygulamada hastayı giderek artan dozlarda o alerjene maruz bırakıp vücudun verdiği tepkileri çok yakından takip ediyor ve ortaya çıkacak alerjik reaksiyonu erkenden ve şiddetli olmadan kontrol altına alabiliyoruz. Böylece hastalarımızın hayatlarını bir kâbusa çeviren kısıtlamaları azaltabiliyor ve sorunların gerçek nedenini bularak, hayat kalitesini artırabiliyoruz. Ancak bu karşılaştırma testlerin, sahip oldukları riskler nedeniyle, özelleşmiş, deneyimli, yetkin ve donanımlı merkezlerde yapılması gerekiyor.
