Bazen çocuklar duygularını düzenlemekte ve sakin kalmakta zorluk çekerler. Onlara duygularını düzenlemeyi öğretmek ve çocukların öfke nöbetleri geçirmelerini engellemek gerekir. Öfke her yaştan çocukta görülebilir. Bu yazıda çocuklarda öfke nasıl engellenir, onların sakin kalmasını nasıl sağlayabilirsiniz konularına değineceğim.
Çocuklar bazı durumlarda duygularını düzenlemek ve sakin kalma konusunda sıkıntı yaşar. Bu her çocuk için geçerli değildir ama duygularını daha yoğun yaşayan ve davranışlarını daha aşırı tepkilerle gösteren çocuklarda öfke patlamaları, ağlamalar, tartışmalar haline gelir. Bu durumdayken çocukla tartışmak ya da ona açıklamalar yapmaya çalışmak işe yaramaz. Çocuklarda öfke patlamalarını engellemek, duygularını yönetebilmeleri ve sakin kalabilmeleri için ilk yapılması gereken şey onlara duygularını tanımayı öğretmektir.
Çocuklarda öfke nöbetlerini engellemenin 10 yolu
1- Öfkeliyken tartışmayın
Çocuğunuz öfkeliyken çocukla tartışmak ya da ona açıklamalar yapmaya çalışmak işe yaramaz. Çocuklarda öfke patlamalarını engellemek, duygularını yönetebilmeleri ve sakin kalabilmeleri için ilk yapılması gereken şey onlara duygularını tanımaya öğretmektir.
2-Sadece olumlu değil olumsuz duyguları da öğretin
Doğumdan başlayarak bebeklikten itibaren çocuklar duyguları tanıyabilir ve onları yönlendirebilirler. Genellikle duyguları öğrenmeleri ebeveynlerini taklit ederek olur. Anne babalar çocukları mutlu olmasını isterler. Hatta bazen bu duruma abartırlar. Oysa tek tanınması gereken durum mutluluk değildir. Bazı duygular özellikle olumsuz duyguları kabullenmek daha zor olabilir. Bu nedenle çocuğa üzüntü sıkıntı gibi duyguları da öğretmek ve onların nasıl yönlendireceğini anlatmak gerekir. Yoksa çocukların doğal olarak hayal kırıklıkları ve öfke nöbetleri olacaktır.
3-Örnek olun
Ebeveynlerin çocuklarının kendi duygularını yönetebilmeleri için onlara örnek olmaları gerekir. Eğer ebeveyn kendi duygularını anlatamıyor de yönetemiyorsa çocuğun da bunu yapması zorlaşacaktır. Bu nedenle çocuğa bu duyguları öğretmek için kendi duygularınızı ona anlatmak gerekir. Örneğin, bir şeyi yapamayınca, “Bugün yapmam gerekiyordu o nedenle sinirliyim hatta biraz fazla sinirliyim” gibi çocuğunuza kendi duygunuzu aktarabilirsiniz. Aynı şekilde çocuğun da duygusunu anlaması için “Şu anda galiba sinirlendin” ya da “Şu anda ne hissediyorsun, çok mu kızgınsın?” gibi sorularla çocuğum kendi duygusunu anlatmasını sağlayabilirsiniz.
4-Onu anladığınızı gösterin
Çocuğun duygusunu yönlendirebilmek ve sakin kalmasını sağlayabilmek için yapılabilecek şeylerden bir tanesi de onu anladığınızı söylemektir. Çocuğun o andaki duygusunun anlaşıldığını ve bu duygusunun değiştirilmeye çalışılmadığını fark etmesi çocuğun sakin kalmasını sağlayabilir. Örneğin, çocuğunuz kızgın olduğu zaman “Şu anda kızgınsın” demek ve bunu bir yorum getirmemek yani “Ama kızacak ne var ki, zaten bu kadar da kızılmaz ki” gibi bir eleştiride bulunmamak çocuğu daha sakin kalmaya yönlendirir.
Duygusunu anlamadıysanız, ”Ne hissettiğini anlayamadım bana anlatır mısın?” demek de çocuğu daha sakin düşünmeye zorlayacaktır. Çocuğunuzun davranışlarına dikkat etmek özellikle öfke nöbetlerinden önceki davranışlarının farkında olmak onu sakinleştirmenin bir yolu olabilir. Örneğin, “Çocuğunuz kızmaya başlamadan önce yumruklarını açıp kapatıyorsa, onunla birlikte “Evet, yumruk açıp kapatmak bazen işe yarayabilir” diyerek sizin de onunla birlikte yumruklarınızı açık kapatmanız çocuğun ona dikkat ettiğinizi ve ilgisini başka bir yöne çekebildiğinizi fark ettirecek ve duygularını düzenlemesine de yardımcı olacaktır.
5-Net olun
Çocuklara istekleri net ve kesin bir şekilde önceden belirtmek duygu kontrolünden önemlidir. Örneğin, hemen o anda “Yatma zamanı geldi doğru yatağa gidiyorsun” demek yerine “Yirmi dakika sonra yatma saatin dolayısıyla da oyunu bitirmen gerekecek” demek çocuğun duygularını kontrol etmesi için ona bir zaman sağlayacaktır. Buna rağmen çocuğun yine de öfke kontrolsüzlüğü olabilir ama bir önceki duruma göre çok daha rahat kendi hazırlamış olduğundan daha sorunsuz bir süreçle yatağa gitmesi sağlanabilir.
6-Öncesinde konuşun
Duygu kontrolünün zor olacağını bildiğiniz bir olayın öncesinde çocuğunuzla konuşmak yararlı olabilir. Örneğin, daha önce restorana gittiğinizde istediği bir şey yapamadığı için tartışma çıkaran çocuğunuzla aynı yere tekrar gideceğinizde önceden bunu konuşmak yine o davranışı orada yapmaması gerektiğini ve geçen sefer bu nedenle kendisini kontrol edemediğini ona hatırlatmak gerekebilir. Bu çocuğunuzun bir sonraki seferde daha sakin kalmasını sağlayacaktır. Ancak bu söylem bir tehdit şeklinde olmamalıdır. Yani “Bir daha bunu yaparsan çok kızarım!” değil “Yaptığın zaman kendini kontrol edemiyorsun, o yüzden istersen şimdiden anlaşalım” daha doğru bir yaklaşımdır.
7-Seçenek sunun
Çocuklardan istekli olmadıkları bir şeyi yapmaları istendiğinde duygu kontrolü zor olabilir. O zaman onlara seçenek sunmak bu durumu biraz kolaylaştıracaktır. Örneğin yatma zamanı için çocuğa “İstersen şimdi hemen yatmaya hazırlanabiliriz ve ben sana bir kitap okurum ya da 15 dakika sonra yatabilirsin ama o zaman kitap okumam” demek çocuğun daha sakin olmasına neden olur. Yine sorun çıkabilir ama bu sorunu kontrol etmek hiç seçenek sunmamaktan çok daha kolay olacaktır.
8-Çocuklarda öfke bazen başaramamaktan kaynaklanır
Çocukları öfkelendiren ve duygu kontrolünü kaybettiren durumlardan bir tanesi de başarmak istedikleri bir şeyi başaramadıkları zaman yaşanır. Ebeveynler genellikle bu durumda hemen çocuğun yerine o konuyu halletmeye çalışırlar. Ancak bu çocuğun öfkesini daha da arttırır çünkü kendi yapamadığı bir şeyi ebeveyni yapmıştır. Bunun yerine başarmak istediği şey için çok uğraştığını, biraz ara vermesinin iyi olabileceğini söylemek yatıştırıcı olabilir. Bu arada onunla başka bir şey yapmak sonra tekrar başarılamayan işi yapmaya döndüğü zaman da onun çabalarını övmek, çocuğun sakin kalması için uygun bir yöntemdir.
9-Çocuğunuza zaman ayırın
Genel olarak çocuklara gün içinde onların istediği şekilde bir zaman ayırmak. Bu zamanı sizin istediklerinizi yapmak için değil sadece onun istediklerini yapmak için kullanmak ve bu zamanda onu eleştirmeden, onunla tartışmadan geçirmek, çocukların diğer durumlarda daha sakin kalmasını sağlar. Bu sürenin çok uzun olması gerekmez. Her gün ayrılabilecek ama dikkatinizi tamamen ona verdiğiniz 15-20 dakika, sizinle ilişkisinde ve duygularını kontrol etmede daha iyi olmasını sağlayacaktır.
10-Çocuklarda öfke nöbetlerini bazen de görmemek gerekebilir
Son olarak bazen bazı davranışları görmezden gelmek iyi bir yol olabilir. Çocuk olumsuz ve öfkeli davranışlar gösterdiğinde odadan çıkmak ve onunla ilgilenmemek ama olumlu davranışlar gösterdiği zaman ilginizi tekrar ona yönlendirmek etkili olabilir. Böylelikle çocuk olumsuz davranışları ile değil olumlu davranışları ile ilgili çekebileceğini fark edecek ve olumsuz davranışlarının sayısını azaltacaktır.
Herkes gibi çocuklar da zaman zaman öfkeli olabilir. Önemli olan onlara duygularını kontrol etmeyi öğretmek ve öfkeyi de doğru yönlendirmeyi bebeklikten başlayarak anlatabilmektir.
